Vücudunuzdaki bakterilerin hücrelerinizin sayısından çok fazla (10:1) olduğunu biliyor muydunuz? Bedeninizdeki hücrelerin %90 ı size ait değil. Bir adım daha öteye gidersek vücudunuzdaki genlerin %99 ı sizin genleriniz değil. Üzerinizde bulunan bakterilerin büyük kısmı da bağırsağınızda yerleşik. Ancak endişelenmeyin hemen. Bu bakterilerin büyük kısmı zararsız.
Peki bu 2.5 kg kadar ağırlığa sahip holobiom olarak adlandırılan mikroplar neden sizinle birlikte? Çünkü size ait holobiom bağışıklık sisteminiz, sinir siteminiz ve hormonal sisteminizde çok önemli role sahiptir ve dış dünyada olup bitenleri insan hücrelerinize iletirler. Bağırsağınızdaki mikroplar sizin sindiremediklerinizi sizin için sindirirler ve sindirilmiş besinleri vücudunuza verirler. Ayrıca sizin yuttuğunuz ve size zararlı şeyleri uzaklaştırmak için de oradadırlar.
Holobiomunuz bir türün varlığının diğer birçok türün canlılığına bağlı olduğu inanılmaz karmaşık bir ekosistem olan ormana benzer. Ormanın bir söndürülmemiş sigara izmariti ile yandığını hayal edin. Tüm ağaç ve bitkilerin tohumlarını hemen ekseniz bile birkaç haftada tekrar aynı ormanın olacağına inanır mısınız? Ormanın her seferinde büyümeye başladığında yeni bir yangınla karşılaştığını hayal edin. İşte bağırsanıza da çoğunlukla olan budur. Bağırsağınız için zararlı olan yedikleriniz ve içtikleriniz, aldığınız antibiyotikler, ağrı kesiciler, hatta mide ilaçları aynen ormanı yakan ateş gibi bağırsanızda büyük hasara neden olur. İşte böyle zamanlarda bağırsağınızın da yeniden tohumlanması gerekir. Bu da bizi probiyotiklere götürür.
Probiyotikler bu yararlı bakterileri içeren gıdalar ve takviyelerdir. Bağırsanızın yeniden eski haline gelmesi ve yararlı bakterilerin bağırsağa tohumlandırılması için yapabileceğiniz en önemli şey probiyotik almak olacaktır.
Probiyotik nedir?
Resmi tanımına göre probiyotikler yeterli miktarlarda alındığında konakçı sağlığına yarar sağlayan "canlı mikroorganizmalar"dır. Probiyotikler çoğunlukla bakteridir, probiyotik olarak görev gören bir maya tipi de vardır. Probiyotikleri bakteriyel mayalanma ile hazırlanmış gıdaların yanısıra takviye olarak da alabilirsiniz. Yoğurt, kefir, lahana turşusu, tempe (mayalanmış soya fasulyesinden yapılan bir Endonezya yemeği) ve kimçi (sebzeli bir Kore yemeği) probiyotik gıdalardır. Probiyotikler bağırsakta hali hazırda bulunan yararlı bakterilerin beslenmesine yardım eden besinsel lifler olan prebiyotikler ile karıştırılmamalıdır.
Aslında sağlığa yararları gösterilmiş düzinelerce farklı probiyotik bakteri vardır. En çok bilinenler Laktobasilluslar ve Bifidobakterilerdir. Bunların da çok sayıda farklı türleri, her türün de farklı soyları vardır. İlginç olan farklı probiyotikler farklı sağlık durumlarında daha iyi çalışır. Dolayısıyla doğru probiyotik türünü (veya türleri) seçmek önemlidir.
Bağırsaktaki mikroorganizmaların önemi
Bağırsağınızdaki kompleks mikroorganizma topluluğu bağırsak florası olarak adlandırılır. Aslında bağırsağınız yüzlerce farklı mikroorganizma tipine ev sahipliği yapar. Bunlar bakteriler, mayalar ve viruslardır. En büyük topluluk bakterilerdir. Bağırsak florasının büyük kısmı sindirim kanalının son kısmı olan kalın bağırsakta bulunur. Bağırsak florasının metabolik aktivitesi bir organa benzer. Bu nedenle bazı bilim insanları bağırsak florasını "unutulmuş organ" olarak adlandırır.
Bağırsak florası sağlık için önemli bir çok işlev görür. K vitamini ve bazı B vitaminlerini yapan bir fabrikadır. Lifleri bağırsak duvarını besleyen ve birçok metabolik işlevi olan butirat, propionat, asetat gibi kısa zincirli yağlara dönüştürür. Bağışıklık sistemini uyarır ve bağırsağın bütünlüğünü düzenler. Bağırsak bütünlüğünün korunması istenmeyen maddelerin vücuda sızmasını ve bağışıklık cevabının uyarılmasını önleyecektir.
Bununla birlikte tüm organizmalar yararlı değildir. Bazıları iyidir, bazıları da kötü. Bağırsak florası modern saldırılara çok duyarlıdır. Çok sayıda çalışma dengesiz bir bağırsak florasının birçok hastalık ile bağlantılı olduğunu göstermektedir. Bunlar arasında obezite, tip 2 diyabet, metabolik sendrom, kalp hastalığı, kolorektal kanser, Alzheimer hastalığı, depresyon ve daha birçokları sayılabilir. Probiyotikler (ve prebiyotik lifler) bu dengenin sağlanmasına ve bizim unutulmuş organımızın en iyi şekilde çalışmasına yardım ederler.
Probiyotikler ve Sindirim Sistemi Sağlığı
Probiyotikler en çok sindirim sistemi sağlığına yararları açısından çalışılmıştır. En güçlü veriler antibiyotiğe bağlı ishalle ilgilidir. İnsanlar özellikle uzun süre antibiyotik kullandıkları zaman sıklıkla enfeksiyon düzeldikten sonra uzun süren ishalden muzdarip olurlar. Bu durum antibiyotiklerin bağırsaktaki birçok doğal bakteriyi öldürdüğü içindir. Kötü bakteriler daha fazla çoğalır ve denge kötü bakteriler tarafına yön değiştirir. Çok sayıda çalışma probiyotiklerin antibiyotik sonrası ishali iyileştirebileceğini göstermektedir. Probiyotikler çok sık bir sindirim sistemi bozukluğu olan irritabl bağırsak sendromuna karşı da yararlıdır. Şişkinlik, gaz, kabızlık, ishal ve diğer belirtilerin azalmasına yardımcıdırlar. Bazı çalışmalar Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi iltihabi bağırsak hastalıklarına karşı da yararlı olabileceğini göstermiştir. Probiyotikler ülser ve mide kanserinin ana nedenlerinden biri olan Helikobakter pilori infeksiyonlarına karşı da yararlı olabilmektedir. Kurtulamadığınız sindirim sorunlarınız varsa belki de probiyotik desteği almayı düşünmelisiniz.
Probiyotikler ve Kilo Kontrolü
Probiyotiklerin sağlık için diğer yararları
İltihabi durum (İnflamasyon): Probiyotiklerin birçok hastalığa neden olan sistemik inflamasyonu azalttığı gösterilmiştir
Depresyon ve anksiyete: Probiyotik türleri Laktobasillus helvetikus ve Bifidobacterium longumun klinik depresyonu olan kişilerde anksiyete ve depresyon belirtilerini azalttığı gösterilmiştir.
Kan kolesterol: Probiyotiklerin total ve LDL kolesterol düzeylerini düşürdüğü gösterilmiştir.
Kan basıncı: Probiyotikler kan basıncında da orta derecede düşmeler sağlayabilmektedir.
Bağışıklık: Bazı probiyotik türleri bağışıklığı güçlendirmekte ve gribal enfeksiyon dahil enfeksiyonların azalmasını sağlayabilmektedir.
Cilt sağlığı: Probiyotiklerin akne, rozasea ve ekzema gibi cilt rahatsızlıklarında faydalı olabildiğine dair veriler vardır.
Bunlar sadece buz dağının tepesidir. Probiyotiklerin çok geniş sağlık sorunlarında yararlı olduğu gösterilmiştir.
Yan etkileri var mıdır?
Probiyotikler genellikle iyi tolere edilirler ve çoğu insan için emniyetlidir. Bununla birlikte ilk birkaç gün sindirim ile ilgili bazı yan etkiler yaşayabilirsiniz. Bunlar gaz ve hafif karın rahatsızlığıdır. Bu ilk uyum döneminden sonra sindirim sisteminiz öncekinden daha iyi olacaktır. Bağışık sistemi zayıf olan kişilerde (HIV pozitif, AİDS, doğuştan olan immün yetmezlikler, kanser tedavisi görenler vb) probiyotikler ciddi enfeksiyonlara neden olabilir. Eğer tıbbi bir durumunuz varsa probiyotik takviyesi almadan önce doktorunuza danışmalısınız.
Kaynaklar
- Science 2013: 341:1069-1070 DOI: 10.1126/science.1243787
- British Journal of Nutrition (2013), 110, 1696–1703
- Benef Microbes 2014 Mar;5(1):19-28
- Functional Foods in Health and Disease 2014; 4(7):299-311
- Current opinion in Biothecnolgy 2015; 32: 35-41
- Exp Diabetes Res 2012;2012:902917. doi: 10.1155/2012/902917. Epub 2012 May 3.
- Br J Nutr 2013 Oct;110(7):1188-94
- Hypertension. 2014;64:897-903.
- Expert Opninon on Biological Therapy http://dx.doi.org/10.1517/14712598.2015.980233
- JAAD https://doi.org/10.1016/j.jaad.2014.04.050
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder