ÇOCUĞUMUN YATAK ISLATMASI HAKKINDA NELERİ BİLMELİYİM?

Yatak ıslatma (enürezis)  nedir?

Uyku esnasında idrarın yapılması olup; 5 yaşına kadar normal kabul edilir.

Yatak ıslatma neden olur?

Birçok çocuk 5 yaşına kadar, hatta daha fazla süreyle yatağını ıslatır. Çoğu çocukta neden fizikseldir, çocuğun hatası değildir. Çocuğun mesanesi küçük olabilir veya gece boyunca yapılan idrar mesanenin tutabileceğinden fazla olabilir. Sonuç olarak mesane gece sona ermeden dolar. Bazı çocukların ise uykusu çok derindir veya mesane kontrolunu sağlama gecikmiştir. Çocuklar bilerek yatağını ıslatmazlar. Yatak ıslatma davranış sorunu değil tıbbi bir sorundur. Ancak çocuğa kötü davranılması bir neden olabilir. Çocuğun böbrekleri normaldir.  Cezalandırma ve azarlama çocuğun kuru kalmasını sağlamaz.

Yatak ıslatma aileden de gelebilir. Eğer hem anne hem de baba çocukluklarında altını ıslatıyorsa çocuklarının da aynı sorunu olma olasılığı yüksektir. Anne babadan birinde yatak ıslatma öyküsü varsa çocuğun bu sorununun olma olasılığı yarı yarıyadır. Ancak anne babasında yatak ıslatma öyküsü olmasa bile çocuk yatağını ıslatabilir.

Aile öyküsü olan çocuklarda yatak ıslatma olasılığı

Altını ıslatma bir enfeksiyon veya sinir hastalığı nedeniyle de olabilir. Bu durumlarda gündüz idrar kaçırmaları da eşlik eder.

Bazen çocuk aylarca hatta yıllarca kuru kaldıktan sonra yeniden yatağını ıslatmaya başlayabilir. Bunun nedeni sevilen birinin kaybı, okul sorunları, yeni bir kardeş gibi duygusal stres veya çok erken tuvalet eğitimi yapılması olabilir.

Bazen de yatak ıslatma özellikle sonradan başladı ise şeker hastalığının bir işareti olabilir.

Çocuğunuzun kuru kalmasına nasıl yardım edebilirsiniz?

Bu her zaman kolay değildir. Yatma zamanından önce sıvı alımı azaltılmalıdır. Kola ve çay gibi kafeinli içeceklerden uzak kalınmalıdır. Bu içecekler idrar yapımını arttırır. Çocuğun akşam yemeğinden sonra yatma zamanına kadar sıvı alımı mümkün olduğunca azaltılmalıdır. Yatmadan hemen önce çocuğun çişini tuvalete yapması sağlanmalıdır. Birçok çocuk buna rağmen yatağını ıslatmaya devam eder, ancak bu uygulamaların yerleşmesi başlangıç için önemlidir.

Çocuk yatağını ıslattığı için kendini kötü hissedebilir. Çocuğa bu durumun utanılacak bir şey olmadığı anlatılmalıdır. Islak çarşafların değiştirilmesi ve makineye konmasında çocuğun yardımı alınabilir. Ancak bunu yaparken çocuk azarlanmamalı ve kızılmamalıdır. Destekleyici olunması, kuru kalktığı geceler için ödüllendirilmesi çocuğun cesaretlendirilmesi açısından önemlidir. Sabırlı olmak gerekir, çünkü çoğu çocuk büyüdükçe yatak ıslatmayı bırakır. Sadece bazı çocukların bunun için diğerlerinden biraz daha fazla zamana gereksinimi vardır.

Aşağıdaki uygulamalar çocuğun kuru kalmasına yardım edebilir:

• Çocuk gece kalkarak idrarını yapmak için cesaretlendirilmelidir: Bu çok önemlidir. Gece yatarken çocuğa “ çişi geldiği zaman kalkmaya çalışması” söylenmelidir.
• Çocuğun tuvalete ulaşması kolaylaştırılmalıdır: Tuvalete bir gece lambası konulmalıdır. Eğer çocuğun odası tuvalete uzaksa çocuğun odasına taşınabilir bir klozet konulabilir.
• Gündüz sıvı alımı arttırılmalıdır: Çocuğun sabah saatlerinde ve öğleden sonraki erken saatlerde bol sıvı alması sağlanmalıdır. Ne kadar çok sıvı alırsa o kadar çok idrar yapacaktır, bu da mesanenin daha da büyümesine yardım edecektir.
• Akşamları sıvı alımı azaltılmalıdır: Yatmadan önceki 2 saat süresince çocuğun sıvı alımı engellenmeli, ancak bunu yaparken çocuğa nazikçe anlatılmalıdır.
• Akşamları kafeinli içecekler verilmemelidir: Bu tür içecekler ve yiyecekler idrar yapımının artmasına neden olur.
• Çocuğun yatma zamanı mesanesini boşaltması sağlanmalıdır: Çocuğa sözlü olarak veya bazı işaretlerle mesanesini boşaltması hatırlatılmalıdır. Örneğin çocuğun yatak odasına yatarken tuvalete gitmesini hatırlatacak bir işaret konulabilir.
• Çocuğa yatarken bez bağlanmamalıdır: Bu önlem sabahları temizliği kolaylaştırmasına rağmen çocuğun gece kalkma motivasyonunu engelleyebilir. Pijama altına bez bağlanması çocuk misafirlikte iken kullanılabilir. Özellikle sekiz yaşından sonra kullanılması önerilmez 
• Yatağı idrardan koruyacak önlemler alınmalıdır: Yatak ve yorgan idrarı emdiğinde koku önemli bir sorun olur. Bunun için yatak üzerine plastik bir yatak koruyucu takılabilir.
• Çocuk sabah temizliğine dahil edilmelidir: Islak çarşafların çocuk tarafından toplanması ve makineye koyulması doğal bir caydırıcı yöntemdir. Büyük çocuklar bu işi bağımsız olarak yapabilir. Ayrıca çocuğun sabahları banyo yapmasının sağlanması okulda idrar kokmasının önüne geçer.
• Kuru geceler için ödüllendirilmelidir: Kuru kalktığı geceler için altın yıldızların yapıştırıldığı bir takvim tutulup, bu geceler için ödüllendirme çocuğun motivasyonunu arttıracaktır.
• Islak geceler içinse çocuğa nazik davranılmalıdır: Çocuk yatağını ıslatmaktan zevk almaz. Yatağını ıslatan çoğu çocuk bu durumdan suçluluk ve utanç duyar. Onların cezalandırma veya ayıplanmaya değil cesaretlendirmeye ihtiyaçları vardır. Kardeşlerin çocuğu kızdırmasına ve dalga geçmesine izin verilmemelidir. Ev çocuk için huzur duyacağı bir yer olmalıdır. Cezalandırma ve baskı iyileşmeyi geciktireceği gibi psikolojik sorunlara da neden olacaktır.

Çocuğunuz 6 yaşına ulaştığında:

Yukarıdaki önerilere ek olarak aşağıdaki önerileri de uygulayabilirsiniz:

• Çocuğun amacını anlamasına yardım edilmelidir: Kuru kalmada anahtar nokta gece kendiliğinden uyanma ve tuvaleti bulmayı öğrenmektir. Çocuğa bu sorumluluğu alması için yardım edilmelidir.  Bazı çocuklar yatak ıslatmayı anne babası tarafından çözülmesi gereken bir sorun olarak görürler. Bu sorunun sadece kendilerin tarafından çözülebileceği çocuğa anlatılmalıdır.
• Gece kendiliğinden uyanması için yatarken moral konuşması yapılabilir: Çocuğun geceleri kendiliğinden uyanarak tuvalete gitmesine yardım etmek için yatma zamanı şu şekilde bir pratik yapması kuru kalmaya yardım edebilir.
• Çocuk gözü kapalı olarak yatağına uzanır
• Gece yarısı olduğunu düşünür
• Mesanesinin dolu olduğunu hayal eder
• Mesanesindeki basıncı hissetmeye çalışır
• Dolu mesanesinin onu uyandırdığını hayal eder
• Mesanesinin ona "çok geç olmadan kalkmasını" söylediğini hayal eder.
• Sonra tuvalete koşar ve idrarını yapar
• Gece yapması gerektiği gibi bunu pratik sırasında yapması istenmelidir.
• Gündüz kendiliğinden uyanma pratikleri yapılabilir:  Evde iken çocuğun idrara sıkıştığı fark edilince çocuğa tuvalete değil yatak odasına gitmesi söylenmelidir. Çocuk yatağına uzanır ve uyuduğunu hayal eder. Böylece gece mesanesi dolduğunda mesanedeki basıncı nasıl hissedeceği ve nasıl uyanacağı gösterilmiş olur. Birkaç dakika sonra tuvalete gidebilir ve idrarını yapabilir.
• Anne baba tarafından uyandırılma gerekebilir: Eğer çocuk kendiliğinden uyanamazsa anne babanın çocuğu uyandırarak çocuğun idrarını tuvalete yapması öğretilmelidir. Çocuk anne baba tarafından yatma zamanı uyandırılarak tuvalete gitmesi sağlanabilir. Uyandırma işlemi bir düzen dahilinde yapılmalıdır: ışığı yakmak, adıyla seslenmek, dokunmak, sarsmak ve saat alarmını kurmak. Çocuk uykulu ise ve zor uyanırsa 20 dakika içinde tekrar denenebilir. Çocuk uyandıktan sonra herhangi bir yardıma gerek kalmadan tuvaleti bulabilmelidir. Sesle veya dokunma ile arka arkaya 7 gün kolayca uyanabiliyorsa ya iyileşmiştir veya alarm cihazına hazırdır.
• Çocuğun gece ıslanan giysilerini değiştirmesi sağlanabilir: Çocuğun giysilerini değiştirme çabasını göstermesinde ilk önce idrarını kaçırdığını hisseder hissetmez idrar akımını durdurmayı deneyecektir. Bunu sağladıktan sonra ikinci adım idrarını kaçırıp kaçırmadığını anlamak için tuvalete koşacaktır. Son olarak da giysilerini değiştirecek ve yatağın ıslak kısmına bir havlu serecektir. Son adım çocuk için yatağın yakınında kuru pijama ve havlular bulundurulması ile kolaylaşabilir. Bu adımları yapamaya çalışan çocuğun dolu mesaneyi hissederek uyanması yakın demektir. 

Çocuğunuz 8 yaşına ulaştığında

Yukarıdaki öneriler uygulanmaya devam edilmelidir. Ayrıca alarm veya ilaç tedavisi açısından bir hekimle görüşülebilir.

Çocuğumun yatak ıslatma sorunu nasıl tedavi edilir ?

Yatak ıslatma sorunu 8-10 yaşından sonra da devam ettiğinde çocuk kendini kötü ve değersiz hissedebilir ve bazı psikolojik sorunlara neden olabilir. Cesaretlendirici, destekleyici olmak, ceza ve utandırmadan kaçınmak çocuğun kendine güvenini koruması açısından çok önemlidir. Tedavi seçenekleri hakkında hekiminizle konuşmalısınız. Değişik tedavi seçenekleri vardır.

Mesane eğitimi:

Mesane eğitimi çocuğunuzun idrarını daha uzun tutmasına yardım eder. Çocuğunuzun gün boyunca kaç kez idrarını yaptığını izleyin. İki üç günlük izlemden sonra çocuğunuzun idrarını 15 dak daha fazla tutmasını isteyin.  Yavaş yavaş bekleme sürelerini daha da uzatın. Bu yöntem mesanesi küçük çocuklar için geliştirilmiştir. Böylece çocuğun mesanesinin daha fazla idrar tutması sağlanabilir. Sabırlı olun. Mesane eğitimi haftalar hatta aylar alabilir.

Islaklık alarmı:

Küçük bir ıslaklık alarmı çocuğun yatağına veya iç çamaşırına yerleştirilebilir. Alarmlar gece işeme ihtiyacı olduğunda çocuğun uyanmasını öğretmek için kullanılır. Alarm ilk idrar damlası ile çalmaya veya titremeye başlar. Ses çocuğu uyandırır. Çocuk böylece idrar akışını durdurur, kalkar ve tuvalete gider. Uyanma ayrıca çocuğun dolu mesaneyi nasıl hissedeceğini de öğretir.

Alarm cihazının başarısı çocuğun hazır olması ve hem aile hem de çocuğun uyandırılmaya  gönüllü olmasına bağlıdır. Alarm cihazları çoğunlukla 7-8 yaş üzerindeki çocuklarda daha etkilidir. Başlangıçta çocuk zil çalarken uyumaya devam edebilir, böyle durumda anne babanın uyanarak yatak ıslatma sırasında çocuğu uyandırması gerekebilir.

Alarm sisteminin tedavi edici etkisi için 3-4 ay kullanılması gerekir. Düzelme görülmesi için 1-2 ay geçmesi gerekebilir. Sıklıkla ilk düzelme tamamen gece boyunca kuru kalmadan ziyade kaçırılan idrarın miktarında azalma şeklindedir. Alarm cihazı 14 gün arka arkaya kuru kalıncaya kadar kullanılmaya devam edilmelidir. Çocuk tekrar yatağını ıslatmaya başlarsa cihaz tekrar kullanılabilir. Ancak 2-3 kez kullanıldıktan sonra eskiyebildiklerinden evde yatağını ıslatan başka bir çocuk varsa onun için yeni cihaz almak gerekebilir.

Alarm cihazının zili yüksek sesle çaldığından evdeki diğer kardeşleri de uyandırabilir. Alarm cihazları ayrıca uyuyakalmalarda ve kamplarda pratik bir yöntem değildir.

Saat alarmı:

Çocuk kendiliğinden uyanamıyor ve ıslaklık alarmı kullanılamayacaksa çocuğa saat alarmı kullanması öğretilebilir. Çocuk yattıktan 3-4 saat sonrasına saat kurulur ve çocuğun alarmı duyduğunda kalkması gerektiği kendisine anlatılır. Gündüz pratikleri de yapılabilir. Her gece alarm kurulmalı ve çocuk kuru kaldığı geceler için ödüllendirilmelidir.

İlaçlar:

Yatak ıslatma tedavisinde kullanılan iki tip ilaç vardır. Biri idrar yapımını azaltır. Diğeri mesaneyi gevşeterek daha fazla idrarı biriktirmesini sağlar. Bu ilaçlar çoğu zaman iyi etki eder. Ancak ilaç kesildikten sonra çocuk tekrar yatağını ıslatmaya başlayabilir. Böyle durumlarda ilaç daha uzun süre kullanılabilir. İdrar yapımını azaltan sentetik desmopressin içeren ilaç alan çocukta ilaçtan bir saat öncesi ile sekiz saat sonrası arasında sıvı tüketimi azaltılmalıdır. Mesaneyi gevşeten imipramin tedavisi ise kolay doz aşımına neden olduğundan anne baba bu konuda dikkatli olmalıdır.

Eğer ilaç kullanılıyorsa alınan miktar ve saklanan yer konusunda dikkatli olunmalıdır. Ayrıca kapağı emniyetli şişelerde saklanmasına dikkat edilmelidir. Bu ilaçların bir sakıncası kesildiğinde yatak ıslatmanın genellikle tekrar başlamasıdır. Yatak ıslatmada şifa sağlamazlar. Dolayısıyla ilaç alan çocuklar da gece uyanmayı öğrenmelidir. Bunun için de alarm cihazı kullanması gerekebilir.

Çocuğunuzu ne zaman hekime götürmelisiniz?

Çocuk 5 yaşından küçükse yatak ıslatma konusunda endişelenmeye gerek yoktur. Birçok çocuk 7 yaşına kadar kuru kalamayabilir. Çoğu çocuk büyüdükçe yatak ıslatmayı bırakır. Nadir olan gece yatak ıslatmaları da çocuk büyük olsa bile anne baba için endişe nedeni olmamalıdır.

Çocuk 7 yaşında veya daha büyükse ve haftada 2’den fazla yatağını ıslatıyorsa hekim yardımı almak uygun olur. Çocuk 5 yaşında olmasına rağmen hem gece hem de gündüz kaçırmaları varsa mutlaka bir hekim yardımı alınmalıdır. Ayrıca;

·         İdrar yaparken ağrı veya yanma

·         İdrar akımında zayıflık ve damlatma

·         Çok su içme

·         Sonradan başlayan yatak ıslatma durumlarında da hekime başvurulmalıdır.

Unutulmaması gereken noktalar:

• Normal sağlıklı çocuklar yatağını ıslatabilir.
• Yatak ıslatma bir enfeksiyonun ve başka tıbbi sorunların bir işareti olabilir
• Birçok çocuk 5 yaşına geldiğinde geceleri kuru kalır. Ancak bazıları için kuru kalma süresi daha uzun olabilir.
• Azarlama ve cezalandırma çocuğun yatak ıslatma sorununu düzeltmez
• Çocuk 7 yaşında veya daha büyükse ve haftada 2’den fazla yatağını ıslatıyorsa hekim yardımı alınmalıdır
• Tedavide mesane eğitimi, alarm ve ilaçlar kullanılabilir
• Çocukların çoğu büyüdükçe doğal olarak yatak ıslatmayı bırakır.